Broj kupaca-proizvođača električne energije u Srbiji iz dana u dan raste – trenutno je u Registar prozjumera Elektrodistribucije Srbije upisano približno 3000 prozjumera ukupne instalisane snage blizu 48 MW, što znači da se za godinu dana, od aprila 2023. do aprila 2024. godine, ukupna snaga prozjumera povećala skoro četiri puta.
Time se nastavlja pozitivan trend rasta broja kupaca-proizvođača u Srbiji od aprila 2021. godine kada je usvojen Zakon o korišćenju obnovljivih izvora energije i uveden sam pojam prozjumera.
Najveći deo od skoro 3.000 prozjumera, čine domaćinstva, kojih je 2128. Najmanje prozjumera je u kategoriji stambenih zajednica – samo tri zgrade odlučile su se za ovaj vid proizvodnje električne energije. Na drugom mestu po broju, ali ubedljivom prvom mestu po instalisanoj snazi, nalaze se prozjumeri koji su svrstani u kategoriju Ostali kupci-proizvođači. Njih je 753 sa instalisanom snagom od 30,5 MW.
Upravo je ovu kategoriju analiziralo Udruženje OIE Srbija. Analiza pokazuje da su najbrojniji telekomunikacioni objekti, kojih ima 326 sa instalisanom snagom 3,4 MW, s tim što najveća instalisana snaga – 17,8 MW odlazi na 119 industrijskih objekata.
Zanimljivo je i da se u kategoriji Ostali kupci-proizvođači nalazi 10 crkava, 9 škola i 5 vrtića.
Ukupna instalisana snaga 48 MW
Ukupna instalisana snaga svih kupaca-proizvođača (prozjumera) u Republici Srbiji iznosi približno 48 MW.
Kategorija kupac-proizvođač koji je domaćinstvo broji 2128 domaćinstava sa ukupnom instalisanom snagom proizvodnih objekata od 17,3 MW.
Kupaca-proizvođača koji su stambene zajednice ima ukupno tri – u Subotici, Pančevu i Nišu, sa instalisanom snagom solarnih elektrana od 69,5 kW.
Kategorija Ostali kupci-proizvođači broji 753 proizvođača od čega su 705 pravna lica i 48 fizička lica. Ukupna instalisana snaga ove kategorije iznosi 30,5 MW. Najveći u ovoj grupi, ujedno i najveći prozjumer u Srbiji, jeste kompanija Toyo Tires iz Inđije sa instalisanom snagom od 7,5 MW.
Analiza kategorije Ostali kupci-proizvođači: Od vrtića do industrijskih objekata
Imajući u vidu veliko interesovanje privrednih subjekata za status kupca-proizvođača, Udruženje OIE Srbija napravilo je analizu kategorije Ostali kupci-proizvođači koji nisu domaćinstvo ili stambena zajednica.
U ovoj kategoriji najviše je telekomunikacionih objekata, kojih ima 326 sa instalisanom snagom 3,4 MW, s tim što najveća instalisana snaga, 17,8 MW odlazi na 119 industrijskih objekata. Po broju su značajni ostali privredni objekti, u koje spadaju marketi, restorani, trgovinski centri, a kojih ima 220 sa 7,2 MW instalisane snage. Državne institucije čine samo 2% registrovanih prozjumera, a zanimljivo je da se u kategoriji Ostali kupci-proizvođači nalazi 10 crkava, 9 škola i 5 vrtića.
U nastavku teksta se nalazi objašnjenje svih potkategorija koje se nalaze u okviru kategorije Ostali kupci-proizvođači, kao i analiza po brojnosti i instalisanoj snazi.
1. Fizička lica: Samostalni preduzetnici upisani u Registar koji se identifikuju svojim imenom i prezimenom. Ovi subjekti su pojedinci koji se bave privatnim poslovanjem u različitim delatnostima. U ovu potkategoriju spadaju i manje prodavnice koje vlasnici vode pod svojim imenom.
2. Industrijski objekti: Objekti koji su namenjeni za proizvodnju različitih materijala, proizvoda ili robe. Ovi objekti obično uključuju fabrike, pogone, postrojenja, skladišta i slične strukture. Koriste se u različitim industrijama, uključujući građevinsku, hemijsku, prehrambenu, tekstilnu i druge sektore proizvodnje.
3. Ostali privredni objekti: Različite vrste kompanija i poslovnih objekata koji nisu direktno povezani sa proizvodnjom robe, već se uglavnom bave pružanjem usluga ili distribucijom proizvoda drugih proizvođača. To mogu biti, na primer, marketi, prodavnice, veleprodaje, maloprodaje, distributeri, agencije, servisi, restorani, trgovinski centri i slični subjekti.
4. Državne institucije: Javne organizacije koje se nalaze pod kontrolom ili vlasništvom države, a pružaju različite javne usluge ili obavljaju poslove od javnog interesa. To su državna preduzeća i javno komunalna preduzeća.
5. Telekomunikacioni objekti: Ova potkategorija se odnosi na infrastrukturu i objekte koje koriste operateri telekomunikacija kako bi pružili usluge mobilne ili fiksne telefonije, interneta i sličnih telekomunikacionih usluga.
6. Crkve: Predstavljaju verske objekte koji su važan deo društvene infrastrukture.
7. Škole: Obrazovne ustanove koje pohađaju najmlađi članovi društva.
8. Vrtići (obdaništa): Predškolske ustanove čija je namena vaspitanje, briga i čuvanje dece. Veoma zanimljiva potkategorija koja, pored škole, može uticati na decu da od malih nogu spoznaju značaj obnovljivih izvora energije i očuvanja životne sredine.
Tabela koja pokazuje ukupan broj registrovanih prozjumera po kategorijama i njihovu instalisanu snagu (u kW), nalazi se u nastavku:
| Fizičko lice | Industrijski objekti | Ostali privredni objekti | Državne institucije | Telekomunikacioni objekti | Crkve | Škole | Vrtići | |
| Ukupan broj: | 48 | 119 | 220 | 16 | 326 | 10 | 9 | 5 |
| Instalisana snaga (u kW): | 781.04 | 17,892.36 | 7,246.01 | 385.28 | 3,485.15 | 209.59 | 282.7 | 119.45 |
U nastavku teksta se nalaze grafički prikazi analize po instalisanoj snazi (u kW) i procentualni udeo potkategorija kupaca-proizvođača koji nisu domaćinstvo ili stambena zajednica.
Da podsetimo, prozjumeri u Republici Srbiji koriste proizvedenu električnu energiju za vlastite potrebe, a višak energije prenose u elektrodistributivni sistem, koji funkcioniše kao virtuelna baterija, omogućavajući svakom krajnjem kupcu da učestvuje u proizvodnji energije za vlastite potrebe, u skladu sa zakonodavstvom koje ih definiše kao kupce-proizvođače električne energije.
U skladu sa Zakonom o korišćenju obnovljivih izvora energije, kupac-proizvođač je definisan kao krajnji kupac koji je na unutrašnje instalacije priključio sopstveni objekat za proizvodnju električne energije iz obnovljivih izvora energije, pri čemu se proizvedena električna energija koristi za snabdevanje sopstvene potrošnje, a višak proizvedene električne energije isporučuje u prenosni sistem, distributivni sistem, odnosno zatvoreni distributivni sistem.
Naslovna fotografija: Unsplash/Nuno Marques